Η ατυχής ιστορία ενός «πράσινου» συνθήματος

του Γιώργου Μπλιώνη

Πολλοί, ακόμη και σήμερα, χρησιμοποιούν το παλιό σύνθημα των Γερμανών Πράσινων «Ούτε δεξιά, ούτε αριστερά, αλλά μπροστά!» για να υποδείξουν την πολιτική οριοθέτηση των Οικολόγων Πράσινων. Άλλοι θεωρούν ότι με αυτό το σύνθημα εξασφαλίζεται η διαφορετικότητα της οικολογικής πολιτικής ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για μια όχι και τόσο επιδέξια υπεκφυγή. Πολλά συμπεράσματα μπορούν να βγουν, ωστόσο, από την έρευνα για τις πηγές προέλευσης αυτού του συνθήματος.

Όλοι συμφωνούν ότι εμπνευστής του συνθήματος υπήρξε ο Χέρμπερτ Γκρουλ (Herbert Gruhl). Οι Σαρλήν Σπρέτνακ και Φρίτγιοφ Κάπρα[1] αναφέρουν ότι ο Γκρουλ ήταν ένας Χριστιανοδημοκράτης βουλευτής στη βουλή της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, ο οποίος στα τέλη της δεκαετίας του 1970 (γύρω στο 1977), εγκατέλειψε το κόμμα του για να ιδρύσει τη δική του ομάδα «Πράσινοι – Δράση – Μέλλον»[2]. Οι συγγραφείς αναφέρουν κατά λέξη: «Αυτός ήταν που δημιούργησε το σλόγκαν “Δεν πάμε αριστερά ή δεξιά, πάμε μπροστά”». Η ομάδα του Γκρουλ ήταν μια εκ των πρωτοβουλιών που ίδρυσαν τους Πράσινους της Γερμανίας, το 1979. Ήταν σφοδρός αντίπαλος του Ρούντι Ντούτσκε, γνωστού και ως «Κόκκινου Ρούντι», εμβληματικής φυσιογνωμίας για το γερμανικό φοιτητικό κίνημα και θερμός υποστηρικτής της συμμετοχής μη-δογματικών αριστερών στους Πράσινους. Ο Γκρουλ δεν άντεξε πολύ την εισροή αριστερών υποστηρικτών στους Πράσινους. Αποχώρησε το 1980 για να ιδρύσει το Οικολογικό Δημοκρατικό Κόμμα[3].

Ήταν όμως ο Γκρουλ ένας απλός συντηρητικός πρώην Χριστιανοδημοκράτης; Η Τζάνετ Μπίελ θεωρεί ότι ήταν ο πιο σημαντικός ίσως σύγχρονος «οικολόγος» – ρατσιστής, οπαδός του Κοινωνικού Δαρβινισμού στη Γερμανία[4]. Επίσης, θεωρεί ότι η ομάδα «Πράσινοι – Δράση – Μέλλον» ήταν μια ακροδεξιά ομάδα, ακόμη και όταν μετά την ίδρυση των Πράσινων το 1979, λειτουργούσε εντός αυτών. Οι Πράσινοι κινδύνεψαν πραγματικά στις απαρχές τους να κυριαρχηθούν από αυτή την ακροδεξιά τάση. Με την αποχώρησή τους από τους Πράσινους και την ίδρυση του Οικολογικού Δημοκρατικού Κόμματος (ÖDP), προσανατολίστηκαν προς ρατσιστικές πολιτικές[5]. Σύμφωνα με τη Μπίελ, το 1989, όταν το συνέδριο του ÖDP τόλμησε να ψηφίσει απόφαση που επίσημα διαχώριζε το κόμμα από το NPD και τους ρεπουμπλικάνους (σ.σ.: πρόκειται για ακροδεξιά και νεοναζιστικά γερμανικά κόμματα), αυτή η «αριστερή νίκη» δεν άρεσε καθόλου στον Γκρουλ που σύντομα αποχώρησε για να ιδρύσει μια άλλη ομάδα. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, ο ίδιος ήδη εμφανιζόταν ως προσκεκλημένος ομιλητής σε διάφορες νεοναζιστικές εκδηλώσεις, καθώς και σε άλλες εκδηλώσεις με θέμα την άρνηση του Ολοκαυτώματος.

Από τα παραπάνω μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το συγκεκριμένο σύνθημα ήταν ένα συντηρητικό εφεύρημα για να αποσπαστεί το πράσινο κόμμα της Γερμανίας μακριά από αριστερές συμπάθειες, γεγονός που τελικά δεν απέδωσε και γι’ αυτό σταδιακά εγκαταλείφθηκε. Μπορεί να συνεχίζει να εκφράζει ορισμένους ρεαλιστές με νεοφιλελεύθερες αποχρώσεις, ωστόσο, τα τελευταία χρόνια στο Ευρωπαϊκό Πράσινο Κόμμα και ιδιαίτερα από τον Ντανί Κον Μπεντίτ έχουν χρησιμοποιηθεί άλλοι χαρακτηρισμοί που θα μπορούσαν να αποδειχθούν πιο χρήσιμοι.

Στην εισαγωγή του τελευταίου του βιβλίου[6], ο Κον Μπεντίτ αναφέρει πως «σήμερα θα αποκαλούσα ευχαρίστως τον εαυτό μου ριζοσπάστη – ρεφορμιστή. Ριζοσπάστη ως προς τις αναγκαίες επιλογές που πρέπει να κάνουμε για να θεραπεύσουμε την κρίση που αντιμετωπίζουμε και ρεφορμιστή ως προς τις διαδικασίες, γιατί δε μας επιτρέπεται να αποτύχουμε». Βέβαια δηλώνει ευθαρσώς ότι δεν έχει σταματήσει να απαιτεί τον έλεγχο και τη ρύθμιση των δραστηριοτήτων των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων ενώ κάνει και μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση για την «κοινωνία της γύρης», όπου είναι ευδιάκριτος ο προβληματισμός για την κοινωνική παραγωγή της γνώσης, όπως και για την οικειοποίηση και την εκμετάλλευσή της από τις μεγάλες πολυεθνικές, χωρίς την επιστροφή της οφειλής πίσω στην κοινωνία. Προβληματισμοί που θα μπορούσαν κάλλιστα να χαρακτηριστούν «αριστεροί», στα πλαίσια βέβαια μιας σαφούς «πράσινης» προσέγγισης.

Γι’ αυτό ποιος λόγος υπάρχει πλέον να υιοθετούν οι Οικολόγοι Πράσινοι παρωχημένα και «ατυχή» συνθήματα που δεν εκφράζουν τίποτα;